Termin peptydy zaproponowany przez laureata nagrody Nobla Emila Fishera pojawił się w XIX w. Z chemicznego punktu widzenia są to organiczne związki chemiczne, powstające podczas biosyntezy białek. To dwa lub więcej aminokwasy połączone wiązaniem peptydowym. Wiązanie peptydowe inaczej nazywane wiązaniem amidowym jest charakterystyczne dla aminokwasów, peptydów i białek. Peptydy pełnią bardzo ważne funkcje biologiczne. Większość hormonów i neuroprzekaźników należy właśnie do tej grupy.  Dotychczas zidentyfikowano 7000 naturalnie występujących peptydów.  Od niedawna są one również wytwarzane syntetycznie i wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym.

Organizm – rola peptydów

Właściwości, jakie ma dany peptyd, zależą w dużej mierze od tego, jakie aminokwasy go tworzą i jak są rozmieszczone względem siebie. Znaczenie ma też wielkość cząsteczek. Stąd taka ich różnorodność.

Wyróżniamy peptydy krótkie tzw. oligopeptydy zawierające do  10 – 15 reszt aminokwasowych oraz długie tzw. polipeptydy. Do peptydów długich zaliczane są również białka.

Oligopeptydy znane są głównie ze źródeł naturalnych. Do tej grupy należą niektóre antybiotyki i hormony.

Hormony peptydowe inaczej białkowe pełnią bardzo ważne funkcje regulacyjne w organizmach ludzkich i zwierzęcych. Znamy kilkadziesiąt hormonów tego typu. Do najbardziej znanych należą:

oksytocyna – pobudza skurcze macicy i gruczoły mleczne, bardzo  ważna podczas porodu i połogu;

wazopresyna – niezbędna w pracy nerek, pozwala na wydalanie wody z nerek;

insulina – wytwarzana przez trzustkę, reguluje cukier we krwi;

adrenokortykotropina (ACTH)  – uwalniana z przedniego płata przysadki mózgowej, sprzyja wydzielane kortykosterydów przez kory nadnercza;

sekretyna – hormon tkankowy pobudzający trzustkę do produkcji soku trawiennego;

angitensyna – hormon tkankowy regulujący ciśnienie krwi i skurcze mięśni gładkich;

glukagon – wytwarzany przez wysepki trzustki, reguluje gospodarką węglowodanową, stymuluje wzrost glukozy we krwi, antagonista insuliny.

Medycyna – leki na bazie peptydów

Peptydy mają stosunkowo małe rozmiary, wysoką aktywność i specyficzność. Nie są toksyczne i praktycznie nie wchodzą w reakcję  z innymi lekami. Te cechy powodują, że naturalnie występujące peptydy i ich syntetyczne odpowiedniki, są obecnie traktowane przez świat nauki jako bardzo atrakcyjne związki o znaczeniu terapeutycznym.

Projekt SYNPEPTIDE ma m.in. na celu stworzenie odmian peptydów posiadających cechy przydatne w przemyśle farmaceutycznym. Poszukuje się również zupełnie nowych zastosowań tych związków.

Rosnąca wśród pacjentów oporność na antybiotyki zmusza naukowców do znalezienia rozwiązania. Duże nadzieje wiąże się z peptydami. Peptydy są bowiem bardzo skuteczne w walce z bakteriami. Ich działanie jest   zdecydowanie wybiórcze, co ma duże znaczenie w eliminacji drobnoustrojów. Mówi się o nich, że cechuje je większa specyficzność niż leki syntetyczne. Obecnie używane są tzw. biokoniugaty powstałe z połączenia dwóch peptydów bądź peptydu z antybiotykiem.

Peptydy posłużyły również do stworzenia nowej klasy leków przeciwnowotworowych. Stosowane są z powodzeniem w najnowocześniejszych terapiach onkologicznych.

Dużą popularność zyskują również jako leki przeciwmiażdżycowe. Innowacyjne zastosowanie znalazły peptydy mleka wykorzystywane do produkcji leków skutecznych w tłumieniu lęków czy stresu.

Kosmetyka  i peptydy

Kosmetyki zawierające peptydy to przede wszystkim kosmetyki dla skóry, włosów i paznokci. Są niezastąpione w pielęgnacji skóry przy pierwszych oznakach starzenia. Gdy skóra staje się mniej jędrna i pojawiają się pierwsze zmarszczki, bruzdy.  Kosmetyki z peptydami są bezpieczne. Mogą je stosować praktycznie wszyscy. Ich działanie jest delikatne, a do tej pory nieznane są skutki uboczne ich stosowania. Przypuszczalnie dlatego robią taką furorę.

Peptydy w kosmetyce to przede wszystkim kremy przeciwzmarszczkowe. Kosmetyki wyprodukowane na bazie peptydów stosowane są od niedawna. Dotychczas do ujędrniania skóry stosowano głównie białka roślinne np. wyciągi z ryżu czy kukurydzy. Czasami  białka zwierzęce np. białka mleka.

Najbardziej istotną, kluczową cechą peptydów są małe rozmiary cząsteczek. Dzięki mini a właściwie nano rozmiarom pokonują bariery i docierają o głębokich partii skóry.  Inne substancje tego nie potrafią. Ponadto są idealnie czyste chemicznie i mikrobiologicznie. Występują w naturalny sposób w organizmie, a więc nie wywołują alergii i podrażnień.

Rozróżnia się trzy podstawowe grupy stosowane w kosmetyce.

Peptydy sygnałowe aktywizują produkcję włókien podporowych skóry. Stymulują fibroblasty do produkcji kolagenu i elastyny. Preparaty z peptydami przyczyniają się dzięki temu do wzrostu kurczliwości włókien kolagenowych, wypełniając ubytki, które powstają już po 25 roku życia. Spłycają zmarszczki i poprawiają jędrność i gęstość skóry.

Peptydy transportujące dzięki malutkim rozmiarom przenoszą aktywne składniki w głąb skóry.

Neuropeptydy rozluźniają mięśnie odpowiedzialne za powstawanie zmarszczek mimicznych. Mechanizm działania polega na blokowaniu impulsów pomiędzy komórkami nerwowymi skóry i komórkami mięśni. Działają jak toksyny botulinowe, ale są mniej agresywne, a przez to bezpieczne. Stosowanie peptydów nie jest obciążone ryzykiem, jak to ma miejsce w przypadku jadu kiełbasianego.

Na bazie peptydów opatentowano już bardzo dużo substancji. Do najciekawszych należą połączenia peptydów z innymi substancjami. Połączenie peptydów z wyciągami z roślin dało na przykład kompleks walczący z nadmiernym wypadaniem włosów. Peptydy przedłużają cykl wzrostu włosa oraz jednocześnie pobudzają mieszki włosowe do wytwarzania mocnych i gęstych włosów. To również doskonały sposób na suche włosy i  rozdwajające się paznokcie.

Oczywiście jak każda substancja oprócz fantastycznych cech kosmetyki z peptydami mają także wady. Peptydy są nietrwałe i w związku z tym do produktów dodaje się dużo konserwantów. W szamponach i kremach znajdziemy tak nielubiane parabeny.

W zasadzie kosmetyków peptydowych nie powinno się używać razem z kwasami owocowymi oraz witaminą C. Kombinacja tych aktywnych związków nie jest zalecana ze względu na to, że peptydy w kwaśnym środowisku (niskie pH) zmieniają swą strukturę i tracą tak pożądane właściwości. Takie połączenie nie jest szkodliwe, ale trzeba mieć świadomość, że w kwaśnym środowisku peptydy przestają zwyczajnie w świecie działać.

Podsumowując – efekty stosowania kosmetyków na bazie peptydów są wspaniałe. Stymulując naturalne procesy fizjologiczne, zapewniają jędrną i gładką skórę o jednolitym kolorycie. Zmarszczki znikają, a przynajmniej są zdecydowanie płytsze. Twarz wygląda dzięki temu dużo młodziej. Aby jednak tak się stało, kosmetyki z peptydami muszą być stosowane regularnie i przez dłuższy czas.

 

Kulturystyka – peptydy i ich właściwości

Korzystanie z peptydów i ich pochodnych jest coraz bardziej popularne wśród kulturystów i sportowców. Okazuje się bowiem, że peptydy z powodzeniem mogą zastąpić kontrowersyjne przecież sterydy anaboliczne. Środki na bazie peptydów stosowane w kulturystyce nie powodują poważnych skutków ubocznych. Działają długofalowo. Nie tak jak sterydy, które owszem sprzyjają budowie masy mięśniowej, ale efekt ich działania jest krótkotrwały. Peptydy stymulują, w sposób zbliżony do naturalnego, wydzielanie hormonu wzrostu. Co przekłada się na uzyskanie bardzo dobrej masy mięśniowej.

Obecnie dostępnych jest wiele preparatów bazujących na peptydach. Niektóre z nich zwiększają stężenie hormonu wzrostu i greliny, czyli tzw. hormonu głodu. Ponadto zwiększony transport aminokwasów i synteza białek sprzyjaja budowie tkanki mięśniowej.  Inne np. HGH stymulują wzrost tkanek poprzez zwiększenie ilości komórek, a nie jak to czynią sterydy poprzez powiększenie rozmiaru komórek. Popularne są preparaty pozwalające na redukcję tkanki tłuszczowej poprzez zwiększoną hydrolizę trójglicerydów. Ciekawą substancją jest melanoten gwarantujący szybką, wspaniałą opaleniznę  bez obaw o poparzenie słoneczne.

Jak wiadomo, peptydy są bezpieczne i nie powodują skutków ubocznych. Można je łączyć z innymi środkami, bądź stosować zamiennie. Zawsze jednak należy to robić pod okiem lekarza czy znającego się na działaniu tych środków specjalisty. Poszczególne substancje mają bowiem swoje określone specyficzne działania i warunki przyjmowania. Jedne przyjmuje się rano, inne wieczorem. Przed posiłkiem lub po nim. Wiedza o wzajemnym oddziaływaniu różnorakich preparatów na siebie jest niezbędna, aby nie zniweczyć ich działania. Stosowanie peptydów w kulturystyce koniecznie powinno uwzględniać te wymogi, tak aby w sposób optymalny skorzystać z ich dobroczynnej mocy.