Co to jest testosteron?
Testosteron, zwany też „męskim hormonem”, to androgenny hormon wytwarzany przez komórki Leydiga zlokalizowane w jądrach. Wbrew popularnej nazwie testosteron występuje również u kobiet. W niewielkich ilościach jest wytwarzany w jajnikach i łożysku w czasie ciąży. U obu płci występują androgeny produkowane w warstwie pasmowatej i siateczkowatej kory nadnerczy. Jednak u mężczyzn główną pulę tego hormonu stanowi testosteron syntetyzowany w jądrach.
Działanie na organizm
Pierwsze zauważalne skutki wzrostu stężenia testosteronu obserwuje się w chłopców w wieku pokwitania. Hormon odpowiada za rozwój jąder, pęcherzyków nasiennych, moszny, gruczołu krokowego i prącia. Ponadto stymuluje spermatogenezę (czyli dojrzewanie plemników) oraz przyczynia się do mutacji oddziałując na odpowiednie ustawienie strun głosowych. Pod wpływem testosteronu pojawia się męski typ owłosienia i odpowiednie dla płci rozmieszczenie tkanki tłuszczowej. U dorosłych mężczyzn testosteron wpływa na zdolność organizmu do prawidłowych reakcji seksualnych, choć nie jest jedynym czynnikiem warunkującym satysfakcjonujące współżycie.
Istotnym działaniem testosteronu są reakcje anaboliczne, czyli innymi słowy zatrzymywanie w organizmie sodu, potasu, fosforu oraz wzrost syntezy białek i hamowanie ich rozpadu. Tym samym testosteron wywiera wpływ na rozrost mięśni szkieletowych, zwiększenie gęstości mineralnej kości, jędrności skóry. Do korzystnych dla sportowców działań należy również stymulacja produkcji erytropoetyny w nerkach, co przekłada się na podwyższenie stężenia hemoglobiny i wzrost liczby czerwonych krwinek.
Badanie testosteronu
Oznaczenie poziomu testosteronu we krwi to standardowe badanie w diagnostyce niepłodności. Objawy takie jak zaburzenia erekcji, zaburzenia libido, brak owłosienia na twarzy i spadek masy ciała powinny skłonić mężczyznę do wykonania badania poziomu testosteronu.
Badanie stężenia testosteronu należy wykonywać rano, najlepiej w godzinach 8.00-9.00. Dla pełnej diagnostyki często łączy się badanie z oceną stężenia SHBG (sex hormone binding globulin.) Ocenie podlegają też frakcja wolnego testosteronu, prolaktyna i estradiol.
Objawy niedoboru
Zarówno niedobór jak i nadmiar testosteronu jest szkodliwy. Do wystąpienia niedoboru najczęściej przyczynia się wiek, ale również guzy i zapalenia jąder oraz zaburzenia endokrynologiczne. Produkcja androgenów u mężczyzn maleje, co może prowadzić do negatywnych dla zdrowia skutków. Objawia się to między innymi zaburzeniami erekcji, obniżeniem popędu seksualnego i spadkiem aktywności seksualnej. Następuje zmniejszenie owłosienia ciała, ginekomastia (czyli przerost gruczołu sutkowego u mężczyzny), utrata masy i siły mięśniowej. Poważnym następstwem niedoboru testosteronu są zmiany w kościach, niektóre postacie niedokrwistości a nawet zaburzenia funkcji nerek. Dodatkowo mogą występować problemy ze snem, pogorszenie sprawności intelektualnej, otyłość, zaburzenia metaboliczne, wahania nastroju.
Rodzaje testosteronu
Testosteron jest suplementowany w postaci estrów. Ogólna zasada brzmi: im dłuższy jest łańcuch boczny estru, tym dłużej trwa uwalnianie hormonu w organizmie. Z tego względu wyróżniamy trzy rodzaje estrów testosteronu:
- Krótkie estry testosteronu
Głównie charakteryzują się szybkim wchłanianiem. Dzięki temu w ciągu 24 – 48 godzin osiągalne jest maksymalne stężenie testosteronu w osoczu. Wada to możliwość pojawienia się dolegliwości bólowych po wstrzyknięciu oraz konieczność częstych iniekcji, ponieważ szybkie wchłanianie wiąże się także z szybkim wydalaniem z organizmu. Zastrzyki należy powtarzać od dwóch do trzech razy w tygodniu. Najczęściej stosowanym estrem z tej grupy jest Testosteron Propionat.
- Średnie estry testosteronu
Maksymalne stężenie testosteronu po iniekcji utrzymuje się od trzech do czterech dni, następnie następuje spadek i powrót do normy sprzed wstrzyknięcia do sześciu dni. Zalecana częstość stosowania to od jednego do dwóch zastrzyków w tygodniu.
- Długie estry testosteronu
Należą do nich preparaty stosowane raz na dwa tygodnie. Ze względu na długość łańcucha bocznego estru, związki te są rozpuszczalne w tłuszczach, co sprawia, że testosteron w tej formie uwalnia się nawet przez 12 dni. Najczęściej stosowane są Testosteron Cypionate oraz Testosteron Enanthate.
Na co jeszcze należy zwrócić uwagę przy wyborze suplementu?
Badania wykazały, że długie estry cholesterolu działają bardziej anabolicznie. To także większa szansa na zatrzymanie wody w organizmie, ze względu na zwiększoną aromatyzację (przekształcanie do estrogenu) tej formy testosteronu. Decydując się na długie estry testosteronu warto rozważyć połączenie ich ze związkiem ograniczającym retencję wody, jeśli zależy nam na tzw. suchych przyrostach mięśniowych.
Testosteron – dawkowanie
Wszystko zależy od rodzaju preparatu. Testosteron Propionat jest estrem krótkim i dlatego powinno się go przyjmować co jeden lub dwa dni w dawce 50-100 mg. Z kolei estry długie, takie jak Testosteron Cypionate i Testosteron Enanthae, należy przyjmować co dwa lub trzy tygodnie w jednorazowej iniekcji zawierającej 250-750 mg związku.
Efekty suplementacji
Niewątpliwymi zaletami dostarczania do organizmu egzogennego testosteronu jest przyrost masy mięśniowej i zwiększone spalanie tłuszczu. Większość użytkowników podkreśla, że zauważyło u siebie wzrost siły i wytrzymałości. Konsekwencją suplementacji jest również wzrost libido.
‘’Obcy’’ testosteron
Testosteron jest produkowany przez komórki Leydiga pod wpływem stymulacji hormonami przysadki. Należą do nich FSH i LH. Duża ilość nowo zsyntetyzowanego testosteronu hamuje produkcję FSH i LH i te hormony już nie pobudzają wydzielania nowego testosteronu. Dzieje się tak w mechanizmie tzw. ujemnego sprzężenia zwrotnego.
Dostarczając duże ilości testosteronu w trakcie suplementacji, wysoki poziom tego hormonu w organizmie hamuje wydzielanie przez przysadkę FSH i LH i endogenny testosteron nie jest już syntetyzowany. Nie należy się obawiać, jest to proces odwracalny, po zaprzestaniu suplementacji komórki Leydiga powinny podjąć prawidłowe działanie.
Pułapki i zagrożenia
Z suplementacją hormonami, jak ze wszystkim, można przesadzić. Jakie skutki niesie ze sobą nadmiar testosteronu?
Łagodne objawy związane z nadmiarem testosteronu:
– trądzik
– gwałtowniejszy porost włosów w mniej typowych miejscach
– ginekomastia
– przerost prostaty (u dojrzalszych kulturystów)
– zatrzymanie wody w organizmie
– łysienie androgeniczne
Groźne objawy związane z nadmiarem testosteronu:
– Zbyt wysokie podwyższenie stężenia tego hormonu powoduje obniżenie odporności, co wiąże się ze wzrostem podatności na przewlekłe infekcje, depresję i choroby nowotworowe.
– Do powikłań suplementacji zaliczamy de maskulinizację, zahamowanie wzrostu, zmiany skórne i choroby układu sercowo-naczyniowego.
– Możliwe są również zerwania ścięgien spowodowane zmianami w tkance łącznej i zaburzenia błędnikowe.
Najczęstszy problem kulturystów – trądzik związany z przyjmowaniem steroidów anabolicznych
Według badań problem dotyka 53% osób przyjmujących steroidy anaboliczne, zarówno doustne jak i domięśniowe. Klinicznie obserwuje się zaostrzenie wcześniej obecnego trądziku lub pierwszą jego manifestację. Najczęściej umiejscawia się na twarzy, ramionach, klatce piersiowej i plecach. Ta odmiana trądziku może cechować się gorszą odpowiedzią kliniczną na leczenie i tendencją do rozwoju postaci piorunującej.
Podsumowanie
Testosteron jest produkowany głównie w jądrach przez komórki śródmiąższowe, zwane komórkami Leydiga, lub może być dostarczany do organizmu poprzez suplementację. Na rynku hormon jest dostępny w postaci trzech rodzajów estrów – o krótkich, średnich i długich łańcuchach, które różnią się czasem i zakresem działania. Podejmując decyzję o iniekcjach testosteronu należy korzystać z pomocy ekspertów w celu odpowiedniego rozpisania cyklu sterydowego i pamiętać, że to regularne ćwiczenia powiązane z dietą i podażą testosteronu dadzą pożądane efekty, nie sam testosteron.
